Đồng chí Phùng Chí Kiên (1901-1941), một trong những chỉ huy đầu tiên của đội du kích Bắc Sơn. (Ảnh: baotanglichsu.vn)Đội du kích Bắc Sơn được phát triển thành đội Cứu quốc quân, đảm nhiệm vai trò nòng cốt trong xây dựng khu căn cứ Bắc Sơn - Võ Nhai. Cho đến Cách mạng Tháng Tám, đã có ba Trung đội Việt Nam Cứu quốc quân.Trung đội Việt Nam Cứu quốc quân thứ nhất thành lập ngày 23-2-1941 ở rừng Khuổi Nọi (xã Vũ Lễ, châu Bắc Sơn). Tại buổi lễ thành lập, đồng chí Hoàng Văn Thụ trao cho đội lá cờ đỏ sao vàng năm cánh do Hội Phụ nữ Phản đế Hà Nội thêu tặng. Đồng chí Lương Văn Tri, Ủy viên Thường vụ Xứ uỷ Bắc Kỳ, chỉ huy, thay mặt đội Cứu quốc quân tuyên đọc "5 Lời thề danh dự". Toàn đội có 32 người chia làm 3 tiểu đội, vũ khí có 5 súng trường, một ít súng kíp, dao găm... Sau Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương tháng 5-1941, đồng chí Phùng Chí Kiên, Uỷ viên Trung ương, được cử làm Chỉ huy trưởng Căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai và Trung đội Việt Nam Cứu quốc quân.Trung đội Việt Nam Cứu quốc quân thứ hai thành lập ngày 15-9-1941, ngay giữa vòng vây của hàng ngàn quân địch, tại rừng Khuôn Mánh (xã Tràng Xá, Võ Nhai). Đồng chí Hạ Bá Cang thay mặt Trung ương Đảng, tuyên bố thành lập Trung đội, trao nhiệm vụ chiến đấu. Toàn đội buổi đầu thành lập gồm 47 chiến sĩ, trong đó có 3 nữ, chia thành 5 tiểu đội. Vũ khí trang bị có 3 súng khai hậu, còn lại là súng kíp và dao găm. Chỉ huy là các đồng chí Chu Văn Tấn, Nguyễn Cao Đàm.Trung đội Cứu quốc quân thứ ba thành lập ngày 25-2-1944 ở Khui Kịch (châu Sơn Dương, Tuyên Quang). Đồng chí Hạ Bá Cang tuyên bố thành lập Trung đội. Toàn đội có 24 chiến sĩ, chia làm 3 tiểu đội. Ban Chỉ huy Trung đội đều là cán bộ chiến sĩ trưởng thành từ Cứu quốc quân thứ hai.Các Trung đội Việt Nam Cứu quốc quân ngày càng lớn mạnh, trưởng thành trong chiến đấu. Đây là một trong những lực lượng vũ trang đầu tiên do Đảng ta thành lập và lãnh đạo. Việt Nam Cứu quốc quân là lực lượng nòng cốt của Chiến khu Hoàng Hoa Thám và các Phân khu A (Quang Trung), Phân khu B (Nguyễn Huệ).--------------Xem thêm tài liệu tham khảo TẠI ĐÂYNguồn: Lịch sử biên niên Đảng Cộng sản Việt Nam, tập 2, tr.728-730, NXB Chính trị Quốc gia, 2008.